Η αναμενόμενη είδηση για το κλείσιμο της εφημερίδας “Ελευθεροτυπία” οφείλει να μας σοκάρει. Βέβαια, τόσα σοκ σε τόσο λίγο χρόνο δύσκολα τα αντέχει κανείς. Και μάλλον συνηθίζουμε. Ωστόσο παραμένει μια δυσμενέστατη εξέλιξη, που μπορεί – ελπίζω – να ανατραπεί μέσω των συντακτών και των αναγνωστών της.
Είναι δεδομένο ότι από τους πρώτους τομείς που χτύπησε η κρίση είναι τα ΜΜΕ. Είναι επίσης κατανοητή μια χαιρεκακία που μπορεί κανείς να αντιλαμβάνεται από όσους μισούν τους “αλήτες, ρουφιάνους, δημοσιογράφους” γενικώς, που μπορεί να προσλαμβάνει και καφρίλικες τοποθετήσεις, ότι τελικά βρίσκουν δουλειά στα ελληνικά ΜΜΕ οι άξιοι (βλ. πιτσιρίκο). Μια κουτοπόνηρη δηλαδή τοποθέτηση, που αγνοεί το γεγονός ότι σήμερα υπάρχει πόλεμος ενάντια στην κοινωνία στο σύνολό της (στο 99% που λεν και οι Αμερικάνοι στις πλατείες), όπου οι επιτιθέμενοι προβάλουν τον αυταρχισμό σε όλες τις πτυχές του σαν απάντηση σε κάθε ερώτηση.
Πέρα από τα οικονομικά μοντέλα (που σίγουρα παίζουν σημαντικό ρόλο), η κρίση των ΜΜΕ είναι και πρέπει να γίνεται αντιληπτή ως κρίση της δημοσιογραφίας καθ'αυτής, ως ένα επάγγελμα που έχει την ευθύνη να κριτικάρει την εξουσία και να ενημερώνει τους πολίτες. Η διαπλοκή με την εξουσία ήταν και είναι ο βαθύτερος λόγος της παρακμής τους. Η απελευθέρωση της δημοσιογραφίας είναι ο όρος για την επιβίωσή της.
Ταυτόχρονα, έχει ανθίσει τα τελευταία χρόνια ένας χώρος ελεύθερου διαλόγου στο διαδίκτυο, με τα μπλογκς και – πιο πρόσφατα – τη δημοσιογραφία των πολιτών. Αυτός ο χώρος μπόρεσε να σπάσει το μονοπώλιο στην ενημέρωση, να κάνει φανερά όσα έκρυβαν στα επίσημα μίντια και να αναγκάσει πολλάκις τα τελευταία να αναμεταδώσουν ειδήσεις που κυκλοφόρησαν πρώτα στο διαδίκτυο.
Αυτή η “δημοκρατικοποίηση” της ελεύθερης έκφρασης επέτρεψε στις πρωτοπορίες του Αραβικού κόσμου να ζυμωθούν, να οργανωθούν και να οργανώσουν την ανατροπή καθεστώτων που φάνταζαν και ήταν παγιωμένα για δεκαετίες, όταν συνδέθηκαν με τους δρόμους, τις γειτονιές και τις πλατείες.
Ωστόσο, η δημοσιογραφία εξακολουθεί να έχει νόημα: η ανάγκη για μια καθολική, καθημερινή ενημέρωση πέρα από τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του καθένα από μας είναι μια προϋπόθεση για την ύπαρξη ενός δημοσίου διαλόγου, της Πολιτικής και της έννοιας της κοινωνίας.
Αν κάτι όμως γίνεται ξεκάθαρο μέσα από την κρίση αυτή, είναι ότι οι δημοσιογράφοι οφείλουν να αποκαταστήσουν και να επανακαθορίσουν τη σχέση τους με το κοινό, να ξαναμπούν σε τροχιά κριτικής της εξουσίας, πόσο μάλλον όταν η σαπίλα της γίνεται ανυπόφορη. Να αναδείξουν την κοινωνία των από κάτω, να συνδέσουν τα γεγονότα με τη ζωή του λαού και των λαών. Τη στιγμή που τα Δυτικά ΜΜΕ βυθίζονται στην αναξιοπιστία, το Αλ-Ταζίρα μετέδιδε ζωντανά τις επαναστάσεις στην Αραβία.
Ο κόσμος που σήμερα δοκιμάζεται στην καθημερινότητά του πρέπει να καταλάβει τη δημόσια σφαίρα. Η σημερινή κατάληψή της από τους μεγαλο-εργολάβους, τους εφοπλιστές, τους τραπεζίτες και την παρέα τους πνίγει κάθε προσπάθεια για από κοινού συζήτηση/αναζήτηση. Σε αυτή την “λαϊκή ανακατάληψη” της δημόσιας σφαίρας, οι εργαζόμενοι της Ελευθεροτυπίας (που έχουν ήδη μοιραστεί την ανέχεια που βιώνει η κοινωνία όντας απλήρωτοι τους τελευταίους μήνες) έχουν να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο.
Η Ελευθεροτυπία ξεκίνησε σαν εγχείρημα των συντακτών της. Σήμερα χρειάζεται να ξαναβρεί εκείνο τον αρχικό βηματισμό, ενάντια στην εργοδοσία και τα διαπλεκόμενα, δίπλα σε μια κοινωνία που διαλύεται, ενάντια στη βαρβαρότητα του καπιταλισμού, παρέα με τον κόσμο που κατέβηκε στις πλατείες.
